Digitale feiligens

Digitale kriminaliteit betsjut dat kriminelen it ynternet of technology brûke om minsken of bedriuwen skea oan te dwaan. 

Wy ûnderskiede twa soarten digitale kriminaliteit: 

Digitalisearre kriminaliteit 

By dit soarte kriminaliteit brûke kriminelen kompjûters of it ynternet om besteande foarmen fan kriminaliteit rapper of op gruttere skaal te begean. Tink oan fraude fia in falske webshop, falske betellingsfersyk fia WhatsApp, of it stellen fan persoanlike gegevens fia phishing-e-mails. 

Cyberkriminaliteit 

Cyberkriminaliteit is in foarm fan digitale kriminaliteit. It giet om misdieden wêrby't kriminelen kompjûters, netwurken of oare digitale apparaten brûke om yn systemen yn te brekken, skea oan te bringen of ynformaasje te stellen.

By cyberkriminaliteit is it IT-systeem sels it doelwyt. Kriminelen rjochtsje har dêrom op kompjûters, servers, websiden of oare digitale systemen. Se kinne besykje yn te brekken yn jo kompjûter, jo gegevens te stellen of in systeem út te skeakeljen. 

Der binne ferskate foarmen fan cyberkriminaliteit. Hjirûnder ferklearje wy in pear: 

Ynbrekke yn in kompjûter (hacking) 

In krimineel besiket sûnder tastimming tagong te krijen ta jo kompjûter of tillefoan. Dit wurdt hacking neamd. It doel is faak om jo apparaat oer te nimmen, gegevens te stellen of bestannen te blokkearjen. Dit is in misdriuw. 

Systeemoerlêst (DDoS-oanfal) 

By in DDoS-oanfal stjoere kriminelen tagelyk in enoarme hoemannichte dataferkear nei in webside, server of app. Dit oerlêst it systeem, wêrtroch it stadich of folslein ûnberikber wurdt. Dit skeakelt brûkers tydlik út. 

Ransomware 

Ransomware is in foarm fan kweade software dy't jo kompjûter of bestannen blokkearret, wêrtroch't it ûnmooglik is foar jo om tagong te krijen ta jo gegevens. Kriminelen freegje faak losjild om de blokkade te ferwiderjen. Betelje dit losjild nea sûnder earst om help te freegjen. 

It is wichtich om te beseffen dat jo net allinnich binne. Elkenien kin slachtoffer wurde fan cyberkriminaliteit. Kriminelen komme konstant mei nije manieren om e-mails, apps of oanbiedingen legitiem lykje te litten. Dit is hoe't se besykje minsken op te lichten.

Binne jo of immen om jo hinne slachtoffer wurden fan digitale kriminaliteit? 

It is wichtich om de plysje te melden of te warskôgjen. . 

Is it online oplichting of fraude? Jo kinne it ek melde by de Fraud Helpdesk. Hawwe jo jild ferlern of wat oermakke nei't jo in falske e-post of keppeling krigen hawwe? Nim direkt kontakt op mei jo bank. Se kinne de betelling soms stopje of weromdraaie.

Neist de plysje binne der oare organisaasjes dy't jo helpe kinne: 

• Slachtofferhelp Nederlân foar emosjonele en praktyske help
• Fraude Helpdesk foar advys en rapporten fan fraude
• Helpsocht helpline foar online oertrêdend gedrach
• Meld online diskriminaasje foar meldingen fan diskriminaasje

Jo kinne fertochte situaasjes ek by ús melde fia feiligens@t-diel.nl of fia ús meldformulier .

Jo kinne in soad dwaan om te foarkommen dat jo slachtoffer wurde fan digitale kriminaliteit. Mei in pear ienfâldige maatregels kinne jo it folle dreger meitsje foar kriminelen: 

• Brûk in sterk wachtwurd .
  Brûk in oar wachtwurd foar elke webside. Jo kinne ek in sin as wachtwurd brûke.
• Fier updates út as jo kompjûter of tillefoan jo dêrom freget .
  Op dizze manier wurket alles better en bliuwst better beskerme tsjin problemen.
• Brûk in firusscan .
  In antivirusprogramma helpt jo kompjûter of tillefoan feilich te hâlden. Soargje derfoar dat it altyd by de tiid is.
• Meitsje in reservekopy .
  Bewarje jo wichtige bestannen op in feilich plak, lykas in USB-stick of hurde skiif. As der wat mis giet, hawwe jo in reservekopy.
• Klik net gewoan op keppelings .
  As jo in e-post of berjocht mei in keppeling krije, klik der dan net daliks op. Kontrolearje earst wa't it ferstjoerd hat. As jo net wis binne, klik dan net.
• Kontrolearje altyd in online winkel foardat jo wat keapje .
  Sjochst wat echt goedkeaps? Of bist net bekend mei de webshop? Sykje dan earst nei resinsjes of in kwaliteitskeurmerk. As it te moai liket om wier te wêzen, is it dat faak ek.
• Wês foarsichtich mei oanfragen om jild .
  Freget immen jo om gau jild oer te meitsjen? Stopje dan efkes. Belje de persoan of organisaasje direkt om it fersyk te ferifiearjen.
• Kontrolearje oft jo gegevens stellen binne .
  Op de webside Haw ik Pwned west of Kontrolearje jo plysjehack Jo kinne kontrolearje oft jo e-mailadressen of wachtwurden lekt of stellen binne.
• Meld wat fertochts .
  Sjochst wat nuvers online? Of meitsje jo jo soargen oer ien? Jo kinne it anonym melde by de Meld Misdaad Anoniem -helpline. .

Wolle jo mear witte?

Op de webside fan Safe Internet Jo fine fideo's en útlis oer hoe't jo josels online beskermje kinne. Jo kinne ek mear ynformaasje fine op www.fraudehelpdesk.nl om nei te sjen. 

Ransomware, DDoS-oanfallen, phishing, of in datalek. De kâns is grut dat jo bedriuw ier of let te krijen krijt mei cyberkriminaliteit of in oar digitaal ynsidint.  

Cyberoanfallen kinne flinke skea feroarsaakje. Dizze tips sille jo helpe om de risiko's te ferminderjen: 

Ransomware

• Meitsje reservekopyen en bewarje se feilich.
• Hâld software en systemen by de tiid.
• Beheine tagongsrjochten fan meiwurkers. 

DDoS-oanfallen 

• Kies in provider/host mei DDoS-beskerming.
• Brûk in Content Delivery Network (CDN).
• Meitsje in needplan foar as systemen útfalle. 

Phishing 

• Train meiwurkers om falske berjochten te werkennen.
• Kontrolearje ôfstjoerders en keppelings sekuer.
• Brûk twa-faktor autentikaasje (2FA). 

Gegevenslekken 

• Bewarje allinich needsaaklike gegevens.
• Fersiferje bestannen en brûk sterke wachtwurden.
• Soargje derfoar dat der in rapportaazje- en aksjeprotokol is foar datalekken. 

• De gemeente wurket gear mei ferskate organisaasjes om ynwenners en bedriuwen yn 'e digitale wrâld te stypjen. Wy wolle dat elkenien wit hoe't se feilich it ynternet brûke kinne en wat se dwaan kinne om online kriminaliteit te bestriden.
• Wy jouwe ekstra omtinken oan groepen dy't faker slachtoffer wurde fan cyberkriminaliteit. Dêrûnder falle bern, jongerein en harren âlden of fersoargers, lykas senioaren en bedriuwseigners. Foar dizze groepen is it risiko op skea faak grutter, en de gefolgen kinne swier wêze.
• Dêrom stypje wy inisjativen fan partners lykas bibleteken en oare mienskipsorganisaasjes. Se biede ynformaasje, training en stipe by fragen oer feilich online gedrach. Op skoallen stimulearje wy it gebrûk fan edukative materialen, sadat bern fan jongs ôf oan leare hoe't se feilich online wêze kinne.
• Derneist rjochtsje wy ús net allinnich op slachtoffers, mar ek op dyjingen dy't cyberkriminaliteit begeane. Binnen de gemeente sels soargje wy foar feilige systemen en robuuste digitale feiligens. Op dizze manier wurkje wy mei ús partners gear om in feilige digitale omjouwing foar elkenien te bouwen. 

Digitale fearkrêft

In wichtich ûnderdiel fan ús oanpak is it fersterkjen fan de digitale wjerstân fan bern. Se groeie op mei it ynternet en sosjale media, mar binne har faak net bewust fan de gefaren. Dêrom lansearje wy in spesjaal programma foar bern yn groep 5 oant en mei 8: HackShield - Tytsjerksteradiel | HackShield Future Cyber Heroes .