Oer de gemeente

De gemeente Tytsjerksteradiel leit eastlik fan 'e provinsje Friesland. Yn 'e Midsiuwen wie dat de achtste naasje fan Eastergoa, en yn 'e trije lannen binnen de heechste provinsjes.

Synonym foar de gemeente Tytsjerk. De gemeente hearre neist it haadplak Burgum noch 15 doarpen, te witten: Aldtsjerk, Earnewâld, Eastermar, garyp, Gytsjerk, Hurdegaryp, Jistrum, Mûnein, Noardburgum, Oentsjerk, Ryptsjerk, Sumar, Suwâld, Tytsjerk en Wyns.

Wenkbrauwkultuerist

Tytsjerksteradiel hat yn alle wenningskiednis wenne. Der is ek wat oars bekend oer de gewoante om te wennen oan 'e ein fan it lêste jier. Yn dit gebiet om it Burgumer Mar hinne bivak tagelyk - om 5000 f. Kr. - yn pearfamyljes. Se libje dêr by it basiskamp en sa'n 15 kilometer fierderop yn jachtkampen. De Minsken wenne oan hutten; yn skelet fan bûchsume tûken, oertûken mei reidmatten en hûden.

Lânskip

Karakteristyk foar de gemeente is de grutte fariaasje yn syn lânskip. Yn it noarden, by Wyns en Bartlehiem, bekende plakken yn it skigebiet fan de alvestêdetoer, fine wy it terpelân oerslaan op de hege seeklaai. Wyns, slingerjend lâns de Dokkumer Ie, dy't de lêste moannen genietsje kin fan it bêste diel fan 'e stêd. It is de muoite wurdich om it 'rjocht' op te fleurjen. Trynwâlden, de regio om Gytsjerk, Oentsjerk en Aldtsjerk hinne, is ferneamd om syn boskbedekking. Dit gebiet moat yn 'e Gouden Iuw útoefene wurde en dêrom mei grut respekt foar de adel. Yn ús tiid, binnen de oersteaten, wiene de grutte huzen fan 'e Friese adel.

Leechfean- en feangebieten komme by ús yn it natuergebiet 'De Groote Wielen'. Dat spul yn brea slice foar in hiel soad wetter en greidefûgels.

Yn it easten út de gemeente fine wy yn beamwâlelânskip mei houtwâlen (yn it easten by Eastermar en Jistrum) en beammesingels (Noardburgum en omkriten). It bûtenste súdwestlike fan fan Tytsjerksteradiel bestiet út it ferfeante wettergebiet by Earnewâld. Oan de eastlike en súdlike súdlike berik fan de midsiuwen lizze de doarpen Burgum, Hurdegaryp, Sumar, Garyp, Eastermar en Jistrum.

Fanâlds hâlde de Minskes foar fiskerij, fiskjen, buorkerij (foaral greidbuorkerij, mar ek boubuorkerij) en jacht. Skepnet, seine en jachthoarn yn it gemeentewapen binnen yn ferwizing nei dy troch fan bestan.

Wapen fan

Op 25 maart 1818 krige de gemeente de folgjende beskriuwing:

Yn kwartieren ferdield; de earste azuerblauwe, laden mei in dûknet en in sei, ynrjochte as in Sint-Andreaskrús; de twadde sulverkleurige, laden mei in griene maisplant; de tredde ek sulverkleurige, laden mei trije plataanbeammen; de fjirde readkleurige, laden mei in swarte hoarn. It skyld bedekt mei in gouden kroan.

Der wie gjin grutsker sinjaal dat it skepnet en it seinefansulver binnenyn sitte, dat de hoarn yn post- of jachthoarn sit en dat it wapen yn kroan is mei trije 'fleurons' hoed, mar der binne trije pearels. De 'koarnplant' groeit yn Reidseame yn trije pluimen foar arstelle. It wapen bestiet út al jo regionale wapens: de seine en it skepnet fan Tytsjerk, it reid fan Sumar, de post- of jachthoarn fan Burgum en de balken dy't it trio yn dit gebiet stypje: Oentsjerk, Aldtsjerk en Gytsjerk. Elts doarp hoed yn balke en harren wapen.

Flagge

De gemeenteflagge is op 22 novimber 1984 hyst. De flagge is dyn fjouwer fjilden ferdield, oars is it fjild fanút de hoeke wei gear yn wyt en lêzen. Yn de wite gears yn griene greide mei it byld midden yn it doarp. Yn 'e midden yn 't blauwe wapen skyld mei dêryn giel yn jachthoarn mei draachbân.

It hiele diel fan it stedhûs (foarkant) is ûntwurpen troch Piet de Vries en datearret út 1935. It is wichtich om te witten wa't de sloop fan it besteande stedhûs, dat op 'e hoeke fan 'e Noordersingel - Tsjibbe Geartsstrjitte stie, plakfûn hat.
Op fersyk fan it Ryk wurdich de ferkearswei troch Burgum omlein en moat it Van Sminiahuis út 1770 stoarn. As kompensaasje trouwe Ryk 70.000 gûne foar it nije gemeentehûs oan de Raadhuisweg. Keunstner Piet de Vries beset in monumintaal gemeentehûs yn in opfallend sobere bakstienstyl. Hy hold him foar eagen mei aspekten, mei syn eigen ûntwerp en nije meubels. De bekende Burgumer balkekwekersfamylje Bosgra mocht meidwaan oan it tún fersoargje.

Yn 1975 waard konkludearre dat de beskikbere romte yn it gemeentehûs beheard wurde koe troch wa. Yn in protte gefallen hat Arsjitekt Abe Bonnema út Hurdegary de opdracht krigen om in nije fleugel te ûntwerpen. Dy wie nij yn 1985, mar it kontrast dêrmei wie al boud. Dy hat stúkwurkmuorren en spegelglêzen. Dy waard oarspronklik boud yn 1935 en is gjin útsûndering.

Yn 1992 wurken wy oan it gemeentehûs. Dyjinge dy't in klik nedich hat om te ferhúzjen nei de kantoaren fan Gemeentewurken. Yn 1990 besleat hy it beslút te nimmen om it gemeentlike apparaat op ien plak te bringen.

De wichtichste ûntwikkeling is de iepenbiere romte dy't makke is troch de hiele wrâld. Moat de iepenbiere balen binnen de oankomstgebieten fine. De iepenbiere romte waard yn 2005 klear. It is it ûntwerp fan 'e fentilator en it resultaat fan 'e ûntwikkeling fan 1992, dy't ûntwurpen binne troch Arsjitekteburo Bonnema.

It stedhûs datearret út 1935 en de Juliana- en Bernhardbanken binne koartlyn ûnder de beskerming fan 'e Monumintewet kommen.

Aldtsjerk

It hat wol 669 ynwenners. As wy net witte hoe't it bosk út jo lân komt, hearre wy dat it wierskynlik ek mei de steatsobligaasjes út Turkije en Grikelân barre sil. Aldtsjerk hat yn (fan oarsprong NH) tsjerke mei yn sealtektoer. Syn ynterieur is ien fan 'e moaiste Friese foarbylden fans yn harmonieuze protestantske Tsjerke ynterieur dat út 'e adel streamt. De toer en de tsjerke út 'e 12e iuw binnen it restaurant. Yn Aldtsjerk kin nei it kafee oan 'e bar komme, mar dan moatte jo sa gau mooglik nei de winterfakânsje komme fanwegen Ljouwert en Aldtsjerk!

Yn Aldtsjerk stiet De Klinze (boud om 1680 hinne), foarhinne Aysma State, bewenne troch Hessel fan Aysma en letterhâlder Hobbe van Baerdt fan Sminia. De Cammingha State (fan fan de Heemstra's) is der al lang. Ik soe leaver út de tsjerke nei it Eysingapaad komme moatte, op in breed oerpleatsplak, hoe't dat ek is.

Burgum

Burgum (10.000 ynwenners) is de grutste yn de gemeente. Hy fûn ek it gemeentehûs, mar al it oare is de romanogoatyske Krústsjerke fan de tolle ieu op de Nijstêd, dêr't de dowestennen nei alle gedachten út de alfde ieu toernee. It is ien fan de âldste Tsjerken fan Fryslân en it wurdich om te restaurearjen yn 1954. Bekend wa't de geastlike is, stifte hy yn de fjord de reguliere kanunniken en wijd oan “Sint Nicolaas”. De tsjerke wie de Sint Martinustsjerke (leit oan de Kleasterloane noch it Martinushof). Yn 1580 moat it fansels oan 'e Menno van Coehoornwei wenne. Dêr geane jo “het Hooghuis”.

Skean foar it tsjerke oer leit yn maaie strewelleguod plante tichtby: de âlde grêfkelder fan 'e famylje Nieubuur Ferf. Stifter troch it sintrum dêrfan troch middel fan "De Pleats", yn restaurearre boerepleats út 1773, dat net brûkt wurdt as kultureel sintrum. It plak is ommers yn in prachtich ielhokteater, dêr't alle jongerein grutsk op binne yn it ielhokteguod. Oaan de Hillamawei, en doe sieten wy al yn it westen fan Burgum, sizze de popestien, dat is it, om't wy jimme moetsje soene, alle tiden op 'e wrâld. Dêromoer kamen by Kastiel Hillama, dat it wurdich wie om yn 1744 ferneatige te wurden.

Tune yn op de brêge oer it Prinses Margrietkanaal lizze yn kuierplak mei yn gesellige bisteboel en yn iisbaan en oan de oare kant fan de brêge fine wy fierljepskânzen.

Burgum stiet al ieuwen bekend om syn-kwekerijen. Dat moat de namme Bosgraaf sein hawwe!

Oare bekende Burgumers dy't ek tichtby binne: Hendrik Bulthuis, ûntwerper sylboaten, de
en de "Bulthuisjol"; Harmen Sytstra, dy't yn 1845 stoar as syn skoalmaster dy't en û.o. de “Wâldsang”-dichter en Tsjibbe Gearts van der Meulen, Frysk dichter en skriuwer, dy’t de Burgumer Krante úteinsette útjoech.

Earnewâld 

404 ynwenners: ien fan de âldste, mar ien fan de âldste doarpen yn ús gemeente is Eastermar. Boppedat dy't yn de 18e ieu de rykste doarp hie! Dêrom binne der alle fantasyen dy't mei it lân komme dy't er tsjinkomt yn 'e moaiste feangebieten fan it lân. Wettersporters famke fan de drok brûke fan; As jo fan binne fan de hichtepunten, kinne jo altyd nei it skûtsjesilen. Yn Tytsjerksteradiel is Earnewâld it twadde mei yn eigen skûtsje (mei de letter E), dat te hearren is by de stifting “It Earnewâldster Skûtsje”.

It is wieter hoed Earnewâld en it ferliest en gauris it lêst west. It fokt ek wol yn 'e simmer, mar spitigernôch moatte minsken yn 'e winter mei boaten op 'e grintdyk net yn Garyp, dus it is wieter. De namme Prinsenhof is ien fan 'e jachtsloten fan 'e Friese steedhâlders en de Alde Feanen. "It koekhûs fan Jan en Sjut", Flietsteech 16, is yn it âldste hûs en it âldste museum yn 'e gemeente. Hy is grutsker om it Skûtsje Museum te besykjen.

Eastermar

Eastermar (1590 ynwenners) leit prachtich tusken De Leien en Burgumer Mar. Mannich wit út 'e prehistoaryske perioade dat hy wit dat de hearskers al bekend binne mei dizze aspekten. It sprekt meastentiids foar himsels "It Heechsân". De hiele tocht is om 1300 hinne net it neitinken wurdich; it wie yn 'e 19e iuw in ferdomme wurdich. Troch de drokte dy't de feanterings (De Leien) diddestiids meibrochten, krije it troch geandewei it plak dêr't it gjin leit is. Peaskemaart is om deselde tiid hinne yn Fleurich Hannelssintrum West, Meie jo it allegear omhinne fernimme. De nije standert waard yn 1974 fêststeld; it merk sil alle dagen oanwêzich wêze tidens de fiering.

Typysk foar dizze omjouwing binnen de dykswâlen, it sanammede kûlisselânskip dat ûntstiet jiske, lykas hjir, oerwoekere muorren de parsels skieden. Ik bin der wis fan dat wy feilich binne sa gau as Peaske foarby is en wy sille bliid wêze om te tinken dat wy der gau sille wêze!

Feanwâldsterwal 

Ofhinklik fan 'e skiers, wa't it ek is dat it de Wâl hjitte sil, sil yn maaie besocht wurde yn Tsjerke, yn 'e skipswerf, yn Kroech en allerlei oare bedriuwen, wêrfan in protte wolkom binne om regelingen te treffen. Sa vigilante it doarp en koe it selsstannich wurde. As jo der trochhinne kuierje, en djip sykhelje yn 'e oare tiden, dan kinne jo fernimme dat de patroanen fan it generaal frij nei binnen geane. Ynwenner syn gedachten oer de hikke en tein yn 'e stêd de hiele tiid tidens it sizzle of gewoan petearje yn 'e hage trouwens. Tidens it feest falt op dat der in soad belangstelling is om it tagelyk te fieren.

Sa as Ural ferdwûn mei de komst fan 'e grutte winkels en mei de komst fan 'e auto yn grutte saken derút. It is in kofjeshop dêr't it allegear om giet, it oerlibben en it libbet noch jiske yn 'e kanaalboaten en de fearboaten hjir dêr't se mei mingle kinne yn it omlizzende wiete gebiet. Derneist is de iisklub Eendracht ek in geweldige organisator en organisearret tal fan aktiviteiten, ynklusyf de fakkeltocht en wedstriden foar leden. Op deselde wize is de brassband Excelsior altyd warber. It is noch grutsker dat de Wâl mei de Trynwâlden ferbining tige aktueel is en it sjocht der kreas út op 'e fyts oan dat it troch de trochkrúse giet. De foarrie wenningen bestiet allinnich út kaphûzen en it liket it goed te dwaan.

Garyp

1940 s. De pleatslike fan Garyp wenje hjir midlimk yn typarjend wâldlânskip mei teguod tusken de stekken lân. Sjoch foar sterke mieningen en sterke arguminten en dizze krityk. Wichtige nammen binne ûnder oare: Albada, Galama, Douma, Kinnema, Krootsma, Galckehiem (Binnenrust) en Solcama (Hoogsteins).

Sigerswâld is yn Tsjerkedoarp west; dêrop paste fan de tsjerke hat it kleaster Sinaï stien, dat yn 1482 merker wurdich troch fiif regularissen. De "âlde tsjerke" fan Garyp dy't fan dowestien, mar yn 1835 worth der yn nijenien boud. De Garypsters wiene in fan fan de Meielkoar, om't se ek groeven yn har eigen swimbad, deun jonken it byarpshûs (“It Geahûs”) oan de Grutte Buorren.

Gytsjerk

(2354 ynwenners) Sûnt it begjin fan de Trynwâlden leit Gytsjerk is it jûns al om 11.00 oere dat de drokte yn Nederlân is, dat noch altyd it âldste fan fan Fryslân is. Gatzerka (Gytsjerk) betsjut dan ek: tsjerke fan in gea of doarp. Dodo, as jo in fan binne fan de âldste grytmannen dy't bekend binne, moatte jo 1242 en Gytsjerk wenne hawwe.

Binnen de Gytsjerksters en ek yn de Acebosk. De Ryd, it wetter fan Gytsjerk nei de Grutte Wielen, dy alearen helte grutter en meitsje dy Trynwâlden wat fansiden lizzen bleaun is. Mar der kaam yn brêge oer dat wetter. Oan de muorre fan it tolhûs stiet gjin âld molkfabryk, ien fan de grutste fans fan Fryslân en gjin ryksmonumint. En dy ferbining mei Swarteweisein hat bydroegen oan it stimulearjen fan dizze krityk. Krekt dêrbûten stiet sûnt 2001 it alvestêdemonumint “It sil heve” op de brêge yn de Canterlânskedyk by Ljouwert.

Hurdegaryp

4933 ynwenners. Al is it krekt oer tsienen, it makket neat út! De earste minuten binne opsetten yn in hiel rêstich gebiet oan de súdkant fan wat der net is. Hjir fine jo it folgjende paad fan Ljouwert nei Grins (de Simmerdyk). De âlde 13e-iuske tsjerke worth brutssen; yn pear stiennen dyn (yn it Koopmansboskje) noch it stick oan dêr stien hoed. Yn 1714 kaam nije tsjerke en 'e nije buorren. Nijsgjirrich binnen de elegant fersierde tsjerkhôf fan de âlde tsjerke, yn hiel lytse famyljebanken en op in prachtige preekstoel. Oant healwei 19e iuw hearde de Gaestmabuorren ûnder Hurdegaryp (nr: Burgum).

De Grovestins dy't dêr wenje, op Reitsma State en op Bennema State, reitsje wend oan it hearren en hearren fan boeren mei de stream! Oarspronklike Bennema State skinkt it hieltyd wer dat it ek wolris spoeke hat! Hoe koe it wêze dat de stekken fan Bennema State doe dúdlik waarden dat Dokter Bontekoe de iepen foar de rest fan 'e nacht liet stean, ek al hawwe minsken hjir úteinlik noch lêst fan 'e littekens...? Bennema State is gjin thús foar de wrâld.

Oarspronklik ha de Hurdegarypsters it dreech mei de feanterij en de fiskerij, mar se sitte noch thús op de pleats. Wa't it yn typysk rinteniersdoarp heart, yn de rin fan 'e tiid is wat langer mear yn forinzeplak ûntstien. Sit der sûnt 1866 gjin soargen oer.

Jistrum

95 maaie. Jistrum is yn lyts doarpke mei yn moaie buorren en yn alderaardichst tsjerkje mei sealtektoer út de trettjinde ieu. Yn pear jeer ferlyn is it restaurearre; oarspronklik moat it yn reiden tek hân hawwe. De âlde Romano-Goatysk styl is wat dryster mei de twa ruten oan de súdkant fan de cherke. Fuortsmite alle gedachten makke yn de tiid fan Reformaasje.

De nammen Ees, Iest (of wol: Geest) tsjutte hege grûn oan. Dêr binne se al wend oan de westkust. Ek Jistrum hee in man mei bysûndere jeften: Joost Wiersma! Hy dy't krûdendokter is foar minske en dy't der ek yn ynteresse hat en de muzykbranche. Dêrom bist gjin fan fan “Joost Wiersma”. Sels ferstoar Joost Wiersma yn 1927 yn de âlde dagen fan 83 jier.

Mûnein

682 ynwenners. Mûnein wurdich earst yn 1948 yn selsstannich doarp, foarhinne wie it foar in part fan Oentsjerk. De nammen fan Trynwâlden moatte der safolle mooglik kreas mei út Tryntsjemuoi, mar yn Aldfryske tredde namfal, mei it betsjutting: yn de trije wrâlden. En dan docht ek bliken dat wy har te kritysk binne yn har boskjesige omjouwing. Trynwâlden bestie oarspronk út yn sâneilân, allinne sletten. Theodorus van Welderen, baron Rengers, stifte yn 1898 it sosjaal sintrum yn de Flaaksfabryk om de wurkomjouwing en dy omstannichheden te ferbetterjen. Sûnt 1968 wie it fabryk yn it westen. It gebou is net yn gebrûk as "Thomashûs", yn in fêste posysje foar minsken mei in beheining. De skoarstien is restaurearre en oerlik as oantinkens oan in ierdske funk.

Noardburgum

2277 ynwenners. Noardburgum worth en selsstannich doarp. Foarhinne wie it foar in part fan Burgum. Op de kaart út 1664 stiet oan de noardkant fan de “Rydwech na Groeningen” keurige roeien om goed te wêzen as heide en nochris heide: de “Bergumer Heyde”. Op de kaart út 1888 steane al twa sân paden, de eigensinnige Sânhústerwei en yn it sânpaad fan de Swartkrús by Kûkherne, dat bekend stie as Oostersingel en trochrint by de “Skilige Pipe”.....Yn 1888 dy’t tusken jim sân paden yn grutte bosk, de “Du Tours” bosk. Njonken it Swartkrús stifte har romme hûs “Nieuw Toutenburg” en stie grutsk oan de Ryksstrjitwei it pompstasjon fan wetterliedingbedriuw Vitens. De bêste klompen binne makke yn Noardburgum yn Nederlân - yn it gebiet fan in klompenfabryk en klompenmuseum Scherjon, dat yn it hert fan it earhûs út 1843 leit, is it it bêste plak om te wêzen! Grutsker dy't Noardburgum docht binne fans fan stjitmakers en reiddekkers. Ik bin in fan fan de skriuwers dy't Abe Brouwer binne, skriuwer fan Mannich syn Fryske roman, wêrûnder “Marijke”. Fan dy frou makke David van Kampen yn byld. It stiet by de doar “De Balstien”.

Oentsjerk

1792 Oena (Onya) is genedich yn persoan. De âlde tsjerke kaam om 1200 hinne reeën. Yn dy dagen yn it Westen spilen dizze wichtige nammen grutte rollen en steaten dêr't se troch hearden: Heemstra State, Eysinga State (berne yn 1759), Unia State en Stania State. It is sûnt 1664 bûten Stania State en is datearre sûnt 1855. It is yn monumint. It gebou is eigendom fan “Buro Vijn”, adviseurs foar stedsûntwerp en keamerûntwerp. In part fan Stania State is in brassery, teeskinkerij en offisjele troulokaasje. Efkes lins foar in kuierke yn it park, fan arjitekt Roodbaard, dat lyksa in monumint is. Grutsk rinne wy de Praktykskoalle foar de Feehâlderij en it Greidebedriuw lizzen.

Ryptsjerk

810 ynwenners. Ryptsjerk komt foar it earst foar as Ripikerka yn 1314. It sil trochgean oan 'e súdkant fan 'e mei de namme Oosterdijk, wêrnei't wy der oan wenne sille.

Om 1600 hinne wenne hjir Dr. Rombertus van Uylenburgh, grytman fan Ljouwert. Myn jongste dochter Saskia smiet yn 1634 de lapen gear mei - en hoe hat se him krekt leard! – de skilder Rembrandt van Rijn! It oarspronklike wurk fan de tsjinwurdige tsjerke (1757) is yn 1868 skildere troch dokter Nicolaas Ypeij en yn 1891 boud troch de hear Age Looxma Ypeij, dy't eigner wie fan “Vijversburg” op Swarteweisein.

Sumar

1380 ynwenners. It falt op hokfoar grutte belangen fan de lizze tusken Burgum en Sumar; beide reizgje inoar lâns it Prinses Margrietkanaal en de yndustry oan de oare kant derfan. Sumar is in âld doarpke dat liedt ta 'e grins fan sângebiet en leechfean. Foarhinne lei it oan de súdkant fan lytse mar, dat is letterlik de muoite wurdich yn de Burgumer Mar, dy dinne de namme.

Sumar hjir yn dowestiennen tsjerkje út 'e tolfte, trettjinde ieu, mar en 1769 kaam de tsjintwurdige NH tsjerke foar yn 't plak. O sa moai yn 'e brânskildere ruten fan Ype Staach. As it feest is, rint de mûne yn maaie en alle wille fynt plak yn dyn mûnder kursus. Jo kinne genietsje fan dyn libben en genietsje fan dyn libben! Underwhelmingly binnen wy "de Koekoek" al foarby. Dat dy't yn 'e opwining fan 'e tiid net de hynstetram (letterlik de stoomtram) noch troch Sumar nimt.

Geregeld wurde de wearden fan de reizgers ek levere troch Knilles Wytzes, dy't bekend stie as wûnderdokter (1837-1905). Sokke apels ferboude master De Vries yn 1905 yn Nij: de Bintsjes. Dy namme kaam fan ien fan syn skoalbern: Bintje Jansma. Yn 1999 wie keunstner Anne Woudwijk yn keunstwurk makke dat ferwiist nei master De Vries en it Bintsje.Sumarreheide (Sumar-súd) bestie troch âlds út heidefjilden mei yn tal spitketen. It wie nedich om it wenmienskip yn stân te hâlden. Fan Sumar of kin jo fan "Lyts Switserlân" oan de Iestwei del.

Suwâld

673 ynwenners. Suwâld liedt wat heger as dit lân en sil nei alle gedachten oan syn eigen om it ynpoldere lân tryst te hâlden.

As jo by de Monnikenweg oankomme, wurde jo meastentiids bepaald troch de komôf fan Suwâld. Mûntsen út it Burgumer kleaster hawwe dy dyk oanlein. It is wier dat der hjoeddei noch stiet út de 12e iuw komt. It karakteristike Bakkershûs út 1814 by it Prinses Margrietkanaal en it fearhûs út de 18e iuw, beide oan it Suderend, binnen de âldste huzen fan Suwâld. As jo de feart op it Prinses Margrietkanaal net leuk fine, dan is it noch yn de fierte fan 70 meter en kinne jo it mei help fan Erwin Adema yn it gedicht “Gegronde” fan Benne van der Velde fine, sadat jo mei de feart fierder kinne. Mei it in sinnepontsje “Schalkediep” wêze, it sil autonoom wêze op in sinne-enerzjy rivier yn de wrâld, kinne jo jo, fan juny oant en kin septimber alle dagen begjinne fan 10.00 oant 18.00 oere oere, oersette litte nei Garyp.

Tytsjerk

1528 ynwenners. Tytsjerk is feestlik fanwegen de omskriuwing “dit doarp dêr’t de fearweinen nei Grieningen en Ljouwert ride, en de E. v/d Swarte wech, hat de syn namme fan gryteni”. Dat wa noch de tiid dat it hjitte troch "Thiatzercka" en yn betsjutting paste ynname. It wurdt troch it wetter by de Middelsee trochfierd en spilet in wichtige rol troch de offisier fan it wetter. De grit is no midden yn it jier as ferbûn fan doarpen. Fanwegen it strategysk lizzing fan Tytsjerk, oprjochte troch de Middelsee, is de reden dat alle gedachten Tytsjerksteradiel neamd wurde! Dêrnjonken dy't sweve en boartsje kinne op ideale jachtfjilden: De Sanjes, Mariadobbe, Ketersweer, Herrewiid, Rypke en faaks Lousmar. Der binne genôch bûtenpleatsen: Vijversburg, Toutenburg, Hanenburg, Woelwijk, Boekema State en Tienkamp. It is in polder fan de wetterskippen hjir waard konstatearre dat poelen en floaten hurd groeiden, fan it jachtgebiet kreaze oernatuur hat, der binne genôch kij om de hoeke fan 12 oant 3 en fan de bûtengebieten allegear neist Vijversburg is it net te wennen. Net begjinne yn 1800, noch de Swarte Wei trochlutsen i Hurdegaryp, kaam Tytsjerk besiden de ferkearsdyk to lizz.

Wyns

194 ynwenners. Wyns is de grutste gemeente fan Nederlân. Foarhinne hat it in wichtige rol spile. Yn 'e midden fan it jier wie wa't it hie, in fan fan Peaskesnein, benammen yn' e namme "Weningi-wyk". Yn de Dokkumer kamen de grytmannen fan alle kanten om Wyn harren sitten te hâlden. It komt fan Peaskesnein en dêr kinst yn Wyns oer “Karbief foar de heechste ryssynstânsje” lêze. It doarp is lyts bleaun, ek al wie der earder yn mar mei in soad fisk. Wol wennet der hieltyd oan wylst minsken; de bêste fan fan Romeinske munten is dat.

Se binne grutsker as blau, fanwegen de grutske útdrukking fan 'e prestaasjes fan 'e Ljouwerter F-16. Bartlehiem is der like grutsk op yn 'e bekende pastei- en rydtocht - en doe tidens de alvestêdetocht. Yn 1170 wijde de abt syn dea oan syn kleaster fan Hallum dêr't syn nonkleaster fan Bethlehem wie. Yn 'e krityk op Wyns is net hiel dúdlik.